Βασίλης Ραφαηλίδης: Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελληνικού κράτους 1830-1974, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Είναι λυπηρό που άνθρωποι σαν τον Βασίλη Ραφαηλίδη έχουν εκλείψει. Είναι θλιβερό ότι αναλαμπές μόνο της διάνοιάς του έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθούμε μέσα από παλιά βιντεάκια, όπου συμμετείχε σε τηλεοπτικά πάνελ πλάι σε αλαφροΐσκιωτους ακροδεξιούς μαϊντανούς που λογικά πρέπει να τον αρρώστησαν με τη βλακεία τους.  Χαρακτηριζόταν πάντα από ήθος ο λόγος του ακόμα και απέναντι σε ανθρώπους που δεν το άξιζαν να τους αντιμετωπίζει έτσι.

Το βιβλίο του ''Ιστορία (κωμικοτραγική) του Νεοελληνικού Κράτους'', που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, θα έπρεπε αν η παιδεία λειτουργούσε πραγματικά, να διδάσκεται στα σχολεία. Όχι τόσο για να μαθαίνουν οι νεότερες γενιές την αλήθεια. ¨Όσο για να μην εμπεδώνουν τόσο καλά το ψέμα. Φυσικά δεν αρνούμαι ούτε υποστηρίζω ότι δε χρειάζονται και μύθοι για να στηρίξει το αφήγημά του ένας λαός ή ένα έθνος. Όμως μετατρέπεται σε παραφροσύνη η υπερβολή που φτάνει κανείς να πιστεύει με ακλόνητη πίστη, γιατί διαφορετικά δε μπορεί να λειτουργήσει έξω από αυτήν την πίστη, νιώθει πολύ μικρός για να κάνει κάτι από μόνος του, οπότε τί πιο εύκολο από το να ορμήσει με μανία σε θεωρίες στις οποίες στηρίζει τη δική του ανωτερότητα. Προσοχή, ο ελληνικός πολιτισμός υπήρξε κορυφαίος και αυτό το τονίζει ο Βασίλης Ραφαηλίδης. Οι αρχαίοι Έλληνες δεν εξαϋλώθηκαν και σίγουρα οι σημερινοί Έλληνες κάτι κληρονομήσαμε από εκείνους. Ωστόσο, ζώντας σε ένα σταυροδρόμι που υπέστη απίστευτες μετακινήσεις πληθυσμών και μην έχοντας τίποτα να αναδείξουμε για πολλά χρόνια πέρα από την προγονική εμμονή, φτάσαμε να θεωρούμε τους εαυτούς μας συνέχεια των αρχαίων Ελλήνων, πράγμα το οποίο είναι και βλακώδες και βαθιά ανιστόρητο. Αν σήμερα κάποιος είναι κοινωνός του ελληνικού πολιτισμού - γιατί μόνο μετέχοντας στον ελληνικό πολιτισμό μπορείς να είσαι Έλληνας άσχετα με το ποια γλώσσα μιλάς ή σε ποια θρησκεία πιστεύεις -, αυτό συμβαίνει γιατί ο ελληνικός πολιτισμός είναι πρωτίστως ευρωπαϊκός. Με άλλα λόγια μετέδωσε τις ιδέες του σε ολόκληρη την Ευρώπη αλλά και αλλού, και λαμβάνουμε και εμείς αυτόν τον πολιτισμό τον ελληνικό μέσω του ευρωπαϊκού, όσο φυσικά του αφήνουμε το περιθώριο να επιστρέψει πίσω κάθε φορά. 

Το συγκλονιστικό με το βιβλίο αυτό του Ραφαηλίδη, είναι ότι θα μπορούσε να ταράξει και να κλονίσει την εκπαίδευση και το τρέχον αφήγημα περί της γενναίας ελληνικής επανάστασης που ανέτρεψε την πελώρια Οθωμανική αυτοκρατορία, η οποία αν και φυλλορροούσε είχε ακόμα τη δύναμη να αντιμετωπίσει μια χούφτα Ελλήνων που για πολλοστή φορά επαναστατούσε όπως και τόσοι άλλοι λαοί. Οι επαναστάσεις αυτές ήταν παροδικές και κάθε φορά καταπνίγονταν. Αν δεν υπήρχε η αληθινή βούληση της Αγγλίας να δημιουργηθεί ανεξάρτητο ελληνικό κράτος ώστε να μπορεί να εξυπηρετεί η μεγάλη αυτή δύναμη τα συμφέροντά της στη Μεσόγειο, που λόγω πειρατείας και μόνιμων διενέξεων μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων είχε αρχίσει να της δημιουργείται πονοκέφαλος, δεν υπήρχε περίπτωση να είχε οικοδομηθεί κανένα ελληνικό κράτος. Επίσης τα δάνεια που δόθηκαν από τον Κάνινγκ για να στηθεί το κράτος δεν ήταν προιόν  φιλελληνισμού όπως πίστευαν και πιστεύουν πολλοί ακόμα, αλλά στρατηγική κίνηση. Εμείς βέβαια σπεύσαμε να χαρίσουμε μέχρι και το όνομά του σε δρόμο της Αθήνας. Τόσο πολύ συγκινηθήκαμε με τα δάνεια που από τότε υπονόμευσαν το ελληνικό κράτος. 

Εάν είχαμε αφήσει κάποιους φωτισμένους ηγέτες να κυβερνήσουν στην ώρα τους, ίσως να είχαμε αποφύγει και τους κατοπινούς σαρδανάπαλους βασιλιάδες, που μας φορούσαν συνεχόμενα οι μεγάλες δυνάμεις. Αν για παράδειγμα είχαμε αφήσει να κυβερνήσει ο Καποδίστριας ο οποίος είχε αληθινό όραμα για τον τόπο αυτό, έφτιαξε έργα και ενίσχυσε την εκπαίδευση τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Όμως οι Μαυρομιχαλαίοι τον δολοφόνησαν τον Καποδίστρια γιατί τους χαλούσε την πιάτσα όπως τη χαλούσε και στους Κουντουριώτηδες που σαν κοτζαμπάσηδες και ζάμπλουτοι μη θέλοντας να απωλέσουν τα προνόμιά τους, αρνήθηκαν να αλλάξει το εκλογικό σύστημα που μέχρι τότε ήταν η ανάδειξη βουλευτών δια αντιπροσώπων. Ο Καποδίστριας θέλησε να εφαρμόσει άμεσο εκλογικό σύστημα. Και επειδή οι κοτζαμπάσηδες αυτοί που το παίζανε πολύ πατριώτες θα χάνανε τη δυνατότητα να λύνουν και να δένουν και θα χάνανε και τον πλούτο τους που ήταν το μόνο που τους ενδιέφερε και για αυτό άλλωστε τρέχανε με τα όπλα όπου άκουγαν για απελευθέρωση νέας περιοχής (γιατί θα έπεφτε πιο πολύ μάσα), πρότειναν στις εκλογές να ψηφίζουν οι πιο πλούσιοι (δηλαδή εκείνοι) και οι αυτόχθονες όχι όσοι είχαν πρόσφατα ενταχθεί στην απελευθερωμένη Ελλάδα (δηλαδή όχι οι καλαμαράδες όπως λέγανε τους Μικρασιατικής καταγωγής). Οι καλαμαράδες ήταν μακράν οι πιο μορφωμένοι και θα χαλούσαν την πιάτσα γιατί θα άφηναν τους αμόρφωτους κοτζαμπάσηδες στην άκρη. Φανταστείτε τώρα ότι αυτοί οι άνθρωποι κατηγόρησαν για αντιδημοκρατικό πνεύμα τον Καποδίστρια.  Αληθινοί πατριώτες στην επανάσταση ήταν κυρίως ο Κολοκοτρώνης και ο Κανάρης.

Ο συγγραφέας, αναφέρει ότι σπουδαιότερος Έλληνας πολιτικός από τον Τρικούπη δεν υπήρξε ποτέ, και είναι κρίμα που ο σάχλας ο Δηλιγιάννης του δημιουργούσε προβλήματα και δεν τον άφηνε να κυβερνήσει. Επίσης του φόρτωσε το 'δυστυχώς επτωχεύσαμεν'΄που ήταν δικό του κατόρθωμα του Δηλιγιάννη δηλαδή, γιατί επί Τρικούπη η χώρα ήταν αποκλειστικά σε ανοδική τροχιά σε κάθε τομέα. 

Το Βενιζέλο τον βαφτίζει στρατηγικό μυαλό δεύτερης ποιότητας σε σχέση με τον Κεμάλ. Και έτσι είναι φυσικά. Για αυτό άλλωστε φάγαμε τέτοια ήττα με τη Μικρασιατική καταστροφή, που μπορεί να  ολοκληρώθηκε με το Γούναρη και το συνάφι του (αυτοί οδηγήθηκαν σε δίκη και εκτέλεση και ήταν συνεχιστές του δρόμου που άνοιξε ο Βενιζέλος) αλλά τέθηκαν όλες οι βάσεις για να προχωρήσουμε σε μια περιοχή που δεν είχαμε κανένα λόγο να βρισκόμαστε ήδη με πρακτικές Βενιζέλου). Ο Βενιζέλος δεν είχε καν καταλάβει ότι ο Κεμάλ είχε αναλάβει ατύπως τα ηνία, νόμιζε ότι ακόμα διοικούσε ο αποδυναμωμένος σουλτάνος. Είχε μείνει πίσω στις εξελίξεις και άφησαν όλοι από κοινού τον ελληνικό στρατό έρμαιο με τις γνωστές συνέπειες τόσο για τον ελληνισμό και την προσφυγιά όσο και για τον ατελείωτο διχασμό στον οποίο βυθίστηκε η χώρα.

Κάποια στιγμή διαβάζοντας το συγκεκριμένο σημείο, θυμήθηκα ότι στην περσινή έκθεση βιβλίου στο Ζάππειο, παρευρέθηκα σε ομιλία του ιστορικού Θάνου Βερέμη, τον οποίο είχα καθηγητή στο πανεπιστήμιο. Δεν το πίστευα όταν κάποιος ακροατής τον ρώτησε αν ο Κεμάλ ήταν στρατηγική ιδιοφυία και εκείνος απάντησε ότι δεν το πιστεύει. Ότι στρατηγική ιδιοφυία ήταν ο Βενιζέλος. Σε εκείνο το σημείο έχασα το ενδιαφέρον μου με τη διαστρέβλωση αυτή και θυμάμαι πήγα να επισκεφτώ τα περίπτερα με τα βιβλία. Όχι τίποτα άλλο, αλλά γιατί δε γίνεται να είσαι επιστήμονας και να διαστρεβλώνεις πράγματα όπως κάνουν τα σχολικά βιβλία ιστορίας, λες και είμαστε παιδάκια που πρέπει να μας τονώσεις το εθνικό φρόνημα...

Μέσα στο βιβλίο εξηγείται αναλυτικά το πως ο χριστιανισμός συνένωσε κάποτε τους Έλληνες αλλά δε δημιούργησε ποτέ εθνική συνείδηση. Ο χριστιανισμός δεν είναι ελληνικός αλλά διεθνής. Ούτε καθορίζει την ελληνικότητά μας η θρησκεία. Είναι ξεκάθαρο αυτό. 

Οι σελίδες του έργου αυτού που κυλά με ασύλληπτο χιούμορ που μόνο ένας πολύ έξυπνος άνθρωπος που αυτοσαρκάζεται μπορεί να έχει, καλύπτει όλα τα γεγονότα του ελληνικού εμφυλίου, των σημαντικών εκλογών του 1961 (που έμειναν στην ιστορία ως εκλογές βίας και νοθείας) την κατάπτυστη περίοδο της αποστασίας και όλο το πολιτικό αφήγημα στο οποίο στηρίχτηκε η μεταπολίτευση σαν μια μορφή γάγγραινας από την οποία δε λέει να ξεκολλήσει η χώρα.

Βασίλη Ραφαηλίδη μας λείπεις...