Τζόζεφ Κόνραντ: Με τα μάτια ενός Δυτικού, Εκδόσεις Ερατώ

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Πολωνός στην καταγωγή, ωστόσο γνωστός ως ένας από τους σημαντικότερους αγγλόφωνους συγγραφείς, ο Τζόζεφ Κόνραντ, μας χάρισε ένα έργο με σαφείς επιρροές, από το Ντοστογιέφσκι.

Ο Τζόζεφ Κόνραντ, γεννήθηκε το 1857, και έγραψε το "Με τα μάτια ενός Δυτικού'', το 1911. Το βιβλίο αυτό, φανερώνει σε κάθε του σχεδόν σελίδα, την ανησυχία για μια τεράστια επικείμενη αλλαγή, αυτήν της πτώσης της τσαρικής εξουσίας, και της έλευσης της Οκτωβριανής επανάστασης, που είχε ξεκινήσει να αχνοφαίνεται...

Ένας 'δυτικός΄, λοιπόν, που ουσιαστικά πρόκειται για τον Πολωνό Τζόζεφ Κόνραντ, ο οποίος υιοθετεί την αγγλική του πλέον ταυτότητα, προσπαθεί να μας περιγράψει τη 'ρωσική ψυχή', σε όλο της το μεγαλείο.

Ποιά είναι όμως η ρωσική ψυχή;

Στο 'Με τα μάτια ενός Δυτικού', υπάρχει έντονη αναφορικότητα ως προς τις συναισθηματικές αγωνίες του κεντρικού αντιήρωα του Ραζούμοφ με το Ρασκόλνικοφ από το 'Εγκλημα και Τιμωρία' του Ντοστογιέφσκι. Αυτός ο παραλληλισμός δεν είναι τυχαίος, παρά το γεγονός ότι ο Ραζούμοφ τελεί ενα άλλου είδους έγκλημα από εκείνο του Ρασκόλνικοφ, αυτό της προδοσίας. Βρισκόμαστε κάποια χρόνια πριν το ξέσπασμα της επανάστασης του 1917. Η Αγία Πετρούπολη είναι κυριολεκτικά και μεταφορικά ένα καζάνι που βράζει. Κάποια στιγμή ένας νεαρός φοιτητής ο Χαλντίν, δολοφονεί μία ηγετική μορφή της τσαρικής εξουσίας και καταφεύγει στο σπίτι του Ραζούμοφ του συμφοιτητή του, το οποίο χρησιμοποιεί σαν κρησφύγετο. Ο Ραζούμοφ, από φόβο τον καταδίδει στις ρωσικές αρχές. Τότε, ξεκινάει για το Ραζούμοφ μία περίοδος ενοχών και αγωνίας, μια κατάσταση κατά την οποία νιώθει ότι δεν ανήκει πουθενά...Ακριβώς όπως συνέβη και με το Ρασκόλνικοφ από το 'Εγκλημα και Τιμωρία'.

Τα στοιχεία της επανάστασης, του αυθόρμητου ριζοσπαστικού πνεύματος, της ενοχής, της τιμής, της προδοσίας και του φόβου, περιγράφουν τις συνιστώσες γύρω από τις οποίες ερμηνεύεται η 'ρωσική ψυχή', τουλάχιστον μέσα από τα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα, τότε που το ιστορικό πλαίσιο ήταν τέτοιο, ώστε για αρκετά χρόνια πριν από την επανάσταση των Μπολσεβίκων, να προοιωνίζεται μια τέτοιας έκτασης αλλαγή, που θα κλυδώνιζε την Ευρώπη και την παγκόσμια πολιτική αμετάκλητα.

Ο Τζόζεφ Κόνραντ καταπιάστηκε έντονα με το ζήτημα του ρωσικού απολυταρχισμού, από το φόβο που διακατείχε τον ίδιο η ιδέα της ρωσικής καταπίεσης. Ο πατέρας του Κόνραντ, υπήρξε ποιητής με ριζοσπαστικές αντιλήψεις, που έλαβε μέρος στην απελευθέρωση της Πολωνίας από τη Μοσχοβίτικη εξουσία. ¨Σε ηλικία τεσσάρων ετών, ο Κόνραντ έγινε μάρτυρας της σύλληψης , φυλάκισης και εξορίας του πατέρα του. Ο πατέρας του έζησε μεταφράζοντας Ουγκώ και Σαίξπηρ. Η μητέρα του Κόνραντ πεθαίνει απο φυματίωση εξαθλιωμένη το 1865, ενώ την ίδια χρονιά προσβάλλεται και ο πατέρας του από φυματίωση.

Το Μάιο του 1910 ολοκληρώθηκε το 'Με τα μάτια ενός Δυτικού', ενώ το Δεκέμβριο άρχισε να δημοσιεύεται σε συνέχειες στην English Review και στη North American Review ταυτόχρονα. Παρά το ότι ο Κόνραντ μας βοηθάει να κατανοήσουμε τον Τουργκένιεφ και το Ντοστογιέφσκι, ο ίδιος ο Τζόζεφ Κόνραντ είχε πει ότι εκτιμούσε τον πρώτο έβρισκε ωστόσο ανυπόφορο το δεύτερο...

...Έχουμε μονάχα μια διεφθαρμενη και βρώμικη γραφειοκρατία αντιμέτωπη με ένα λαό τεράστιο, μεγαλειώδη και άφθαρτο σαν τον ωκεανό. Όχι δεν έχουμε τάξεις. Έχουμε όμως τη Ρωσίδα-τη Γυναίκα της Ρωσίας! Τη θαυμάσια Γυναίκα της Ρωσίας! Λαμβάνω σπουδαίες επιστολές υπογεγραμμένες από γυναίκες. Επιστολές που μαρτυρούν το υψηλό τους φρόνημα, το θάρρος και την αυτοθυσία τους. Το μεγαλύτερο μέρος των ελπίδων μας από τις γυναίκες αντλεί τη δύναμή του...