Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ: Η καρδιά ενός σκύλου, Εκδόσεις Στοχαστής

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ αν και γεννημένος το 1897 στο Κίεβο, είναι επίκαιρος για ακόμα μία φορά. 

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Στο βιβλίο του ''Η καρδιά ενός σκύλου'', αν δε γνωρίζαμε ότι η Μαίρη Σέλλευ είχε κάποτε γράψει τον Φράνκενσταιν, θα νομίζαμε ότι τέτοιου είδους φανταστικός ρεαλισμός έκανε την εμφάνισή του για πρώτη φορά στην παγκόσμια λογοτεχνία. Ο λόγος για έναν σκύλο σύγχρονο Φρανκενστάιν, ως αποτέλεσμα ιατρικού πειράματος.

Η ιστορία στο έργο αυτό, έχει μοναδική αξία, αφενός γιατί καταδεικνύει την ωμή ανθρώπινη πραγματικότητα που είναι πολύ περισσότερο ωμή από τη ζωώδη αντίστοιχή της, αφετέρου την απόλυτη αυτονόμηση των επιστημονικών επιτευγμάτων, που από την ώρα της εφεύρεσής τους, δεν ανήκουν στο ελάχιστο στο δημιουργό τους, ενώ η πορεία τους γίνεται έως και ανεξέλεγκτη, χαρακτηριστικό της αλυσιτελούς ανθρώπινης φύσης.

Αν ξεκινήσει κάποιος να διαβάζει το βιβλίο, θα θεωρήσει ότι ο Μπουλγκάκοφ ήταν επικριτής του μπολσκεβικισμού. Αν συνεχίσει να το διαβάζει θα διαπιστώσει ότι είναι αξίσου επικριτής του τσαρικού καθεστώτος, αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι το ρόλο του ''επιστήμονα-δολοφόνου'' που εφευρίσκει την πιο τερατώδη επέμβαση, τη φυλά ο Μπουλγκάκοφ για το γιατρό Φίλιππο Φιλλίποβιτς, που δεν είναι παρά ένας αριστοκράτης αστός της εποχής. Με άλλα λόγια, μπορεί ο συγγραφέας να διώχθηκε ανελέητα από το σοβιετικό καθεστώς, αλλά ο ίδιος μάλλον δεν ανήκε πουθενά. Κρατούσε ίσες αποστάσεις, τέτοιες που του έδιναν την ευχέρεια μιας πιο καθαρής κριτικής σκέψης.

Γιατί όμως σήμερα τόσα πολλά χρόνια μετά το θάνατό του είναι και πάλι επίκαιρος ο κυνηγημένος του σοβιετικού καθεστώτος;

Σήμερα στη Ρωσία προβάλλεται μια ταινία με τίτλο ''Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα'', ακριβώς όπως ο τίτλος του τελευταίου του μυθιστορήματος. Όμως φυσικά το έργο του έχει εμπολουτιστεί με παραλλαγές τέτοιες που επικαιροποιούν το πολιτικό του πρόσημο. Ο σκηνοθέτης της ταινίας Μάικλ Λόξιν, δέχθηκε απειλές για την ταινία, καθώς παρουσιάζει την τυραννική καταπίεση του σοβιετισμού στο πρόσωπο του συγγραφέα, μάλιστα ο ίδιος έχει σθεναρά αντιτεθεί στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.

Κυβερνητικά στελέχη έχουν ζητήσει επανειλλημμένως να αποσυρθεί οριστικά η ταινία, η οποία έχει σημειώσει ήδη τεράστια εισπρακτική επιτυχία. 

Στη χώρα μας το έργο έχει μεταφερθεί με μεγάλη επιτυχία στη θεατρική σκηνή από τον Άρη Σερβετάλη.

Τελικά το ερώτημα που γεννάται δεκαετίες μετά το θάνατο του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, ο οποίος πέθανε με το που ξέσπασε ο Β' παγκόσμιος πόλεμος, είναι ποια είναι εκείνη η συνταγή που δημιουργεί ανείπωτη ταραχή στους αρνητές της ελευθερίας της έκφρασης; Μόλις τη βρούμε, να την ενισχύσουμε με περισσότερα και ακόμα ανθεκτικότερα υλικά!

...''Το πλάσμα ντύθηκε. Τη φανέλα δέχτηκε να τη φορέσει, γελώντας σχεδόν εύθυμα. Αρνήθηκε όμως το σώβρακο και διαμαρτυρήθηκε με βραχνά ξεφωνητά: "Άι χάσου σκυλομούρη, άι χάσου!'' Τελικά τον ντύσαμε. Τα ρούχα του ήταν πολύ μεγάλα για αυτόν. Το πλάσμα μπορεί τώρα νε προφέρει πολλές λέξεις: ''ταξί'', ''γεμάτος'', ''απογευματινή εφημερίδα'', ''πάρε ένα σπίτι για τα παιδιά'', και κάθε γνωστή ρώσικη βρισιά. Η εμφάνισή του είναι παράξενη. Αυτός τώρα έχει τρίχες μονάχα στο κεφάλι του, στο πηγούνι και στο στήθος. Οποιοδήποτε άλλο μέρος του σώματος είναι γυμνό και το δέρμα είναι απαλό. Η περιοχή των γεννητικών του οργάνων τώρα έχει την εμφάνιση άγουρου άντρα. Το κρανίο του έχει πλατύνει αξιοσημείωτα. Βλέφαρο χαμηλό, που μεγαλώνει συνέχεια. Θεέ μου θα τρελαθώ!...''