Ισμαήλ Κανταρέ: Κρύα Λουλούδια του Μάρτη, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου

από τη Θέμιδα Παναγιωτοπούλου

Ο Ισμαήλ Κανταρέ, χρησιμοποιεί το στοιχείο του μύθου και της παραβολής, του λαϊκού εθίμου της χώρας του, για να αποδώσει συμβολισμούς με έντονη πολιτική χροιά. Συχνά ο αναγνώστης θα βρεθεί να περιπλέκει το όνειρο με την πραγματικότητα διασχίζοντας με ταχύτητα άλλοτε την Αλβανία των προγόνων και άλλες φορές τη σημερινή Αλβανία.

Σε αυτές τις ζωηρές ιστορίες που θυμίζουν θρησκευτική παραβολή και λαϊκά αλβανικά έθιμα, μια μοναχική και αινιγματική χώρα, προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στον πανάρχαιο εθιμικό κώδικα που έχει καταγραφεί στο dna των πολιτών της και στη νομοθεσία ενός σύγχρονου κράτους δικαίου.

 ...''Τον τελευταίο καιρό, από τότε που στο μυαλό του είχε σφηνωθεί με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο, η σκέψη πως κάθετί δικό της σχετιζόταν με το μέλλον, ενώ τα δικά του έκλιναν προς το παρελθόν, οι συζητήσεις του είδους αυτού τον τρόμαζαν.''.....''Τον πρόσφατο φόβο του ότι η αγαπημένη του θα τον εγκατέλειπε ο Μάρκ προσπαθούσε να τον καλύψει προσεκτικά, όντας πεπεισμένος ότι η στιγμή που εκείνη θα ανακάλυπτε το φόβο αυτό θα σήμαινε και το τέλος των πάντων. Τώρα την έβλεπε σαν τον μοναδικό γάντζο απ'όπου θα μπορούσε να πιαστεί, για να τον κουβαλήσει στο χώρο του αύριο και άν έσπαγε ο γάντζος, ο Μάρκ θα γκρεμιζόταν...''

Ο ζωγράφος της ιστορίας αυτής, πασχίζει να ακολουθήσει το βηματισμό της σύγχρονης εκδοχής της χώρας του. Η παντοδυναμία του χρήματος αντικαθιστά την παντοδυναμία του πρώην δικτάτορα, με μια ταχύτητα που επιβάλλει σε όλους την άνευ όρων προσαρμογή. Να όμως που ξαφνικά εμφανίζεται το φάντασμα του Χότζα συντροφιά με τα φαντάσματα του Μπρέζνιεφ, του Ούλμπριχτ και Τορέζ να κατεβαίνουν από τις μακάβριες λιμουζίνες τους, να παίρνουν το μονοπάτι προς την κρυψώνα όπου βρίσκονται σφραγισμένα τα μυστικά αρχεία του κράτους, κάτω από το τυφλό βλέμμα του Οιδίποδα που στηριγμένος στο μπαστούνι του, τους ακολουθεί.

 Πρόσφατα είχα την τιμή να επισκεφθώ το σπίτι - μουσείο του Ισμαήλ Κανταρέ στο Αργυρόκαστρο της Αλβανίας. Να παρατηρήσω τα στενά ανηφορικά πέτρινα πλακόστρωτα που έπρεπε να ανηφορίσει κάθε φορά για να προσεγγίσει το σπίτι του. Τις πέτρες αυτές τις μνημονεύει και ο ίδιος στα γραπτά του σαν ένα κομμάτι της δικής του πολιτιστικής κληρονομιάς, ένα στοιχείο μνήμης, που έφερνε πίσω ένα σωρό αναμνήσεις κάθε φορά που επέστρεφε στο πατρικό του σπίτι. ¨Όταν άφησε το σπίτι του και έχοντας δεχθεί άγριο κυνηγητό από το καθεστώς Χότζα δεδομένου ότι τα βιβλία του θεωρούνταν αιρετικά για το ολοκληρωτικό καθεστώς της Αλβανίας των περασμένων ετών, η οικεία του δόθηκε σε οικογένειες προσφύγων. Κάποια στιγμή από ατύχημα η κουζίνα πήρε φωτιά και στη συνέχεια κάηκε ολόκληρο το σπίτι. Επιβαλλόταν πια η αναστήλωση, και σήμερα προσφέρεται στους επισκέπτες ως χώρος μνήμης και μουσείο. Την κεντρική είσοδο κοσμεί μια μεγάλη μοντέρνα βιβλιοθήκη με όλα τα έργα του συγγραφέα και ένα βιβλίο εντυπώσεων των επισκεπτών. Τις ευχές και σκέψεις των επισκεπτών θα διαβάσει σε λίγες μέρες η χήρα του Ισμαήλ Κανταρέ, ο οποίος έφυγε πριν δύο μήνες από τη ζωή. Οι αρκετοί χώροι καθιστικών που όλοι έχουν θέα στο κάστρο του Αργυροκάστρου συνθέτουν ένα μοναδικό σκηνικό. Στο υπόγειο του σπιτιού βρίσκεται ένας μικρός χώρος καταφύγιο από τις αεροπορικές επιθέσεις ο οποίος μπορούσε να φιλοξενήσει μέχρι και 96 άτομα σε περίπτωση αεροπορικής επιδρομής κατά τη διάρκεια του πολέμου.